1-مقدمه
تغییرات جدید در سبک معماری و طراحی داخلی بیمارستان‌ها و نیز تشخیص و استفاده از نیروهای متخصص پزشکی در این زمینه می‌تواند در بهبود وضعیت سلامت بیماران موثر واقع شود. بکارگیری شیوه های نوین در طراحی به این معنی است که بیمارستان‌ها و مکان‌های درمانی علاوه بر برخورداری از امکانات ویژه درمانی می‌بایستی فضاهایی مشابه هتل ها را داشته باشند چرا که این امر به تامین آرامش روانی بیماران کمک شایانی می‌کند.در این میان نقش مصالح در اجرای اهداف مذکور را نمی‌توان نادیده گرفت.مصالحی که بتواند علاوه بر تامین شرایط آسایش فیزیکی، امنیت کاربران را نیز به وجود آورد.
2-انتخاب ساختار
3-ملاحظات طراحی و بررسی مقررات احداث بیمارستان
طراحی و اجرای بناهای عمومی، از جمله بیمارستان‌ها با توجه به وسعت پراکندگی،پیچیدگی،عملکرد و روابط بین آن‌ها از درجه اهمیت زیادی برخوردار است.اجرا و بکارگیری اصول و مبانی فنی صحیح و هماهنگ شده در کشور نه تنها موجب بهبود کیفیت طراحی و کارایی بناها خواهد شد، بلکه باعث افزایش عمر مفید ساختمان‌ها نیز می‌شود.در این راستا برخی ملاحظات مطروحه در طراحی بناهای درمانی تهیه شده توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، معاونت امور فنی، دفتر امور فنی، تدوین معیارها و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله و … برآورد شده است. در هر بخش بطور مختصر این قوانین بیان خواهد شد. در زمان طراحی چنین پروژه هایی ضرورت ها و الزاماتی وجود دارد که باید راه حل های مناسب جهت دستیابی به آن‌ها پیشنهاد گردد.
سیستم ساخت و ساز خشک کناف راه حل‌های ساده و اثر بخشی را در پاسخ به این موارد ایجاد کرده است. در هر قسمت به طور مشخص گروهی از راه حل‌ها و ساختارها معرفی می‌شوند که می‌توان با اطمینان نسبت به عملکرد فنی، آن‌هارا انتخاب نمود.
1-3- بهسازی صوتی( آکوستیکی)
با توجه به اینکه ایجاد آرامش و آسایش برای بیماران در محیط‌های درمانی امری مهم محسوب می‌شود، در این بخش به برخی از این موارد اشاره شده و راه حل‌های مناسب جهت کنترل، کاهش و جذب صوت ارائه می‌گردد.
-دلایل تولید صدا
سروصدای تاسیسات مکانیکی: ناشی از سروصدای سرویس‌ها، تاسیسات عبوری از داکت‌ها، تجهیزات داخل سقف ها و …
صداهای ناخوانده: سروصداهای ناشی از فعالیت های جاری در هر فضا یا از فضاهای مجاور. به طور مثال سروصدای ترافیک و …، همچنین وجودطنین در فضاهای باز مانند راهرو، راه پله، اتاق‌های انتظار و فضاهای ورودی می‌تواند در شنوایی و فهم صدا و نیز در عملکرد سیستم‌های اطلاع رسانی مشکل ایجاد نماید.
ایجاد سکوت و جلوگیری از صدای نامطلوب در بخش هایی مانند مراقبت‌های ویژه،ICU، بستری داخلی و … اهمیت زیادی دارد. در این رابطه موارد زیر می‌بایست رعایت گردند:
پوسته‌های خارجی ساختمان بیمارستان می‌بایست عایق بندی مناسب صوت شوند. یکی از راه‌های موجود، اجرای پوسته دو جداره می‌باشد.این عمل امکان استفاده از عایق صوت و حرارت مناسب را به‌وجود می‌آورد.
فضاهای داخلی و خارجی بخش‌هایی که تولید صدا می‌کنند، می‌بایست عایق بندی صوتی شوند. دیوارهای داخلی مخصوصا دیوارهایی که همجوار اتاق‌هایی مانند اتاق درد، زایمان، سزارین و ریکاوری یا همجوار راهروهای بخش می‌باشند، باید بصورت دوجداره با عایق صوتی مناسب در میان دو جدار دیوار طراحی شوند و تا زیر سقف اصلی امتداد یابند.
درزبندی مناسب و دقیق در محل تلاقی سطوح و ساختارها با یکدیگر رعایت گردد.
استفاده از دریچه‌های کاهنده صدا که می‌بایست در کانال‌ها و در امتداد مسیر دیوارهای جداکننده تعبیه شوند.
در سقف‌های کاذب، متوسط میزان جذب صوت برای فرکانس‌های میانی(NRC) یکی از شاخص‌های تعیین کننده است( که حداقل می‌بایست 0/5 باشد) تا از ایجاد طنین یا همهمه در فضا جلوگیری نماید.
– شاخص کاهش صدای وزن یافته مورد نیاز برای جداکننده‌ها
حداقل شاخص کاهش صدای وزن یافته (Rw) مورد نیاز برای جدا کننده‌ها در فضاهای داخلی بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی _ درمانی در جدول زیر ارائه شده است.
نوع جداکننده |
حداقل شاخص کاهش صدای وزن یافته (Rw) بر حسب دسی بل |
| دیوار جداکننده و سقف بین اتاق‌های بخش بستری، مراقبت‌های ویژه، جراحی، اتاق جراحی، اتاق زایمان و سایر فضاها(مانند آشپزخانه، دفاتر اداری و …) | 55 |
| دیوار جداکننده و سقف بین اتاق‌های بخش بستری، مراقبت‌های ویژه، جراحی، اتاق زایمان | 50 |
| پوسته خارجی اتاق‌های بخش بستری، مراقبت‌های ویژه،جراحی، اتاق زایمان | 45 |
| دیوار جداکننده سرویس‌های بهداشتی از فضاهای مجاور | 45 |
| پوسته خارجی فضاهای بسته عمومی | 40 |
| جداکننده اتاق‌های بخش بستری،مراقبت‌های ویژه، جراحی و اتاق زایمان از راهرو | 35 |
| جداکننده سرویس‌های بهداشتی از راهروها | 30 |
-تراز صدای کوبه ای معمول شده وزن یافته مورد نیاز برای سقف بین طبقات
حداکثر تراز کوبه‌ای معمول شده وزن یافته (Lnw) مورد نیاز برای سقف بین طبقات در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی _ درمانی در جدول زیر ارائه شده است.
موقعیت سقف |
(Lnw)(dB) |
| سقف بین اتاق‌های بخش بستری، مراقبت‌های ویژه،جراحی،اتاق زایمان |
65 |
| سقف بین اتاق‌های بخش بستری،مراقبت‌های ویژه،جراحی،اتاق زایمان و سایر فضاها | 55 |
-زمان واخنش
حداکثر زمان واخنش در فضاهای داخلی بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی _ درمانی در جدول زیر ارائه شده است.
نوع فضا |
میانگین زمان واخنش به ثانیه در بسامدهای 2000،1000،500 به هرتز |
| اتاق‌های بخش بستری،مراقبت‌های ویژه، جراحی و اتاق زایمان | 1/2 |
| راه پله، راهرو | 1/5 |
3-ملاحظات طراحی و بررسی مقررات احداث بیمارستان
2-3-محافظت در برابر حریق
در جهت پایداری سازه در هنگام آتش سوزی و فراهم شدن زمان کافی برای خروج متصرفین از ساختمان، محافظت از سازه اصلی(عناصر باربر در ساختمان) و دیوارهای جانبی هر بخش(با حداقل زمان مقاومت در برابر حریق) الزامی می‌باشد.
بر اساس آیین نامه محافظت ساختمان‌ها در برابر آتش، دیوارهای خارجی مراکز درمانی می‌بایست 60 دقیقه در برابر آتش مقاومت داشته باشند.
همچنین دوربندهای قائم مسیرهای خروج، پلکان‌های داخلی خروج و شیب راه‌های داخلی خروج باید به وسیله موانع حریق دوربندی شوند.دوربندهای خروج قائم که 4 طبقه یا بیشتر را بهم مرتبط می‌سازند باید دارای حداقل 120 دقیقه مقاومت در برابر آتش باشند.دوربندهای خروج قائم که کمتر از 4 دقیقه را به یکدیگر مرتبط می‌سازند باید حداقل 60 دقیقه مقاومت در برابر آتش داشته باشند. دیوارهای مانع آتش باید از بالای مجموعه کف / سقف تا زیر لبه کف یا دال سقف پیوسته بوده و به طور مطمئن به آن‌ها متصل باشد. این دیوارها باید به طور پیوسته در میان فضاهای پنهان مثل بالای سقف کاذب امتداد داشته باشند.
با فرض اینکه اسکلت ساختمان (تیرها،ستون‌ها،کف‌ها و سقف‌ها) در برابر آتش محافظت شده است، هر بخش بیمارستان یک منطقه مستقل آتش محسوب می‌شود که باید دارای شرایط زیر باشد:
تمام دیوارهای محدوده بخش (مراقبت ویژه نوزادان NICU، قلب، زایمان، جراحی، بستری داخلی، ICU و …) از روئی کف سازه‌ای ساختمان تا زیر سقف سازه‌ای ساختمان امتداد پیدا کند و 60 دقیقه مقاوم در برابر آتش باشد.
لوله ها چه به صورت تک و چه به صورت دسته‌ای و سینی کابل برق که از دیوار ضد آتش عبور می‌کند با جزییات مخصوص قابل اجرا با دیوار ضد آتش درزبندی شود به طوریکه درز برای عبور آتش و دود نداشته باشد.
بخش هایی مانند مراقبت ویژه نوزادان، بخش اعمال زایمان، کاتتریزاسیون قلب، جراحی قلب باز، ICU و … یک منطقه آتش محسوب می‌شوند و تعداد زیادی سوراخ در کف یا سقف این طبقات برای عبور لوله‌های قائم، جداره‌های منطقه آتش را تضعیف می‌کند. آتش بند کردن سوراخ اطراف این لوله‌های قائم در اجرا الزامی است.
در صورتیکه بخش‌هایی مانند اعمال زایمان، مراقبت‌های ویژه نوزادان، کاتتریزاسیون قلب، جراحی قلب باز، ICU و … در طبقه‌هایی قرار گیرد که در زیر آن بخش‌های دیگری از ساختمان قرار داشته باشد که از نظر تقسیمات منطقه آتش، منطقه ای جداگانه است، برای عبور لوله‌های انشعاب فاضلاب از سازه بین دو طبقه، راه‌های زیر را می‌توان انتخاب کرد:
1- در طبقه زیرین، سقف کاذب از پانل های مقاوم در برابر آتش(مانند Drywall) برای حریق از بالا به پایین در نظر گرفته شود. در این حالت فضای داخل سقف کاذب زیرین به عنوان یک منطقه جداگانه آتش طراحی می‌شود.
2-دور تمامی بازشوها در کف و سقف سازه‌ای که برای شفت‌ها بوجود می‌آید با دیوار ضد آتش با مقاومت 60 دقیقه پوشیده شود. سایر دوربندهای الزامی در ساختمان‌های درمانی با مراجعه به این آیین نامه قابل استخراج می‌باشند.
-اجزای ساختمانی و دیوار بخش‌ها
برای جلوگیری از ایجاد خرابی های نابه هنگام در سازه و فرو ریختن عناصر باربر ساختمان و دیوارهای جداکننده، می‌بایست آن‌ها را باحداقل زمان لازم که 60 دقیقه و یا بیشتر می‌باشد، در برابر حریق محافظت نمود.ساختاری که در این خصوص استفاده می‌شود باید متشکل از مصالحی باشد با قابلیت اشتعال کم، مانند صفحات گچی کناف.
حداقل زمان حفاظت در برابر حریق که دیوارهای جداکننده در بیمارستان‌ها می‌بایست دارا باشند مطابق جدول زیر می‌باشد:
حداقل زمان حفاظت در برابر حریق |
نوع سازه بیمارستان |
| 30 دقیقه | بیمارستان یک طبقه |
| 30 دقیقه | بیمارستان تا ارتفاع 12 متر از سطح زمین با سیستم حفاظت در برابر حریق فعال |
| 30 دقیقه | کلیه بیمارستان ها با ارتفاع بیشتر از 12 متر از زیر زمین |
دیوارهای تقسیم کننده فضاها و ارتباط دهنده فضاها می‌بایست مطابق جدول دیوارهای جداکننده در نظر گرفته شوند.
دیوارهای اطراف کلیه بازشوها در سقف طبقات، می‌بایست حداقل دارای کد حریق برابر با جداگرها و عناصر سازه ای باشند.
-حفاظت مسیرهای قائم در برابر حریق
کلیه بازشوها در طبقات و مسیرهای قائم مانند راه پله، چاه آسانسور، داکت های تاسیساتی جزء زون های حریق محسوب می‌شود که می‌بایست دارای کد حریق برابر باشند. راه پله‌ها و چاه های آسانسور که در برابر حریق محافظت شده‌اند می‌بایست با لابی های حفاظت شده که دسترسی مستقیم از خارج ساختمان ندارند، ارتباط داشته باشند.
دیوارهای داکت و چاه تاسیساتی سیستم کناف راه حل مناسبی برای اجرا در قسمت‌های مذکور می‌باشند.
همانطور که در شکل نشان داده شده است داکت‌های تاسیسات عبوری از بین دیوارها باید با سیستم ضد آتش در اطراف آن‌ها و یا دمپر آتش در داخل آن‌ها در برابر حریق محافظت شود.
بخش مراقبت‌های ویژه
به منظور کاهش احتمال ورود دود به بخش ICU، کلیه بازشوهای دیوارهای جداکننده داخل بخش( به جز بازشوهایی که به خارج ساختمان راه دارند)می‌بایست با خروجی های محافظت شده در برابر حریق در ارتباط باشند و نیز هرکدام 30 دقیقه در برابر حریق مقاوم باشند.
ملاحظات طراحی و بررسی مقررات احداث بیمارستان
ایمنی در برابر زلزله
بیمارستان‌ها،درمانگاه‌ها و به طور کلی تمام ساختمان‌هایی که استفاده از آن‌ها در نجات و امداد موثر می‌باشد مطابق آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله، از نظر اهمیت در گروه ساختمان‌های “با اهمیت خیلی زیاد” قرار دارند که قابل استفاده بودن آن‌ها پس از وقوع زلزله اهمیت خاص دارد وقفه در بهره برداری از آن‌ها به طور مستقیم موجب افزایش تلفات و خسارت می‌شود.
باتوجه به اهداف آئین نامه علاوه بر محاسبات سازه ساختمان(پایه، ستون‌ها، تیرها، سقف‌ها، کف‌ها و دیوارهای پوسته خارجی بنا) و محاسبات مقاومت در برابر زلزله طبق آئین نامه‌های موجود، طراحی عناصر غیر سازه‌ای نیز باید از نظر مقاومت در برابر زلزله مورد توجه مهندسان معمار و سازه ساختمان قرار گیرد و تنها مقاوم کردن اسکلت ساختمان بیمارستان در بربار زلزله کافی نیست.
_سبک سازی
تمام عناصری که به سقف، کف و اسکلت ساختمان متصل است و یا روی آن قرار گرفته است نیز باید در برابر زلزله مقاوم شوند و از آسیب پذیری آن‌ها جلوگیری شود. در غیر این صورت تخریب و واژگونی آن‌ها علاوه بر ایجاد آتش سوزی می‌تواند راه‌های فرار را نیز مسدود کند و باعث مرگ و میر و خسارت‌های زیادی شود. توجه شود از به کار بردن مصالح بنایی که وزن سنگینی دارند، در دیوارهای داخلی تا جایی که ممکن است اجتناب شود.
_شکل پذیری
در ساختمان‌های با اهمیت خیلی زیاد و ساختمان‌های بلندتر از هشت طبقه در صورتی که دیوارهای جداکننده داخلی و یا دیوارهای نما جزو سیستم سازه‌ای باربر جانبی نباشند، باید به طریقی به سازه متصل شوند که محدودیتی در حرکت سازه در امتداد صفحه دیوار ایجاد ننمایند.اتصالات این دیوارها به سازه باید توانایی انتقال نیرو زلزله ایجاد شده بر اثر جرم دیوار را به سازه داشته باشند. این قبیل دیوارها بهتر است از جنس سبک و انعطاف پذیر انتخاب شوند.
ایمنی در برابر اشعه
عکسبرداری و تصاویر متحرک از قلب و شریانهای بیمار در اتاق کاتتریزاسیون قلب، مراقبت‌های ویژه ICU و… توسط دستگاه رادیو گرافی فلورسکوپی با اشعه X به خارج از اتاق های مذکور پیش بینی شود.
در لایه داخلی دیوارهای اتاق‌های در معرض اشعه ایکس، باید حفاظت سربی پیش بینی شود. این ورق نباید بین دو دیوار بنایی دفن شود.همچنین سرب کوبی دیوارها باید تا زیر سقف اصلی امتداد داشته باشد.
باتوجه به سرعت پیشرفت فن آوری مربوط به تشخیص پزشکی از طریق پرتونگاری، جزئیات اجرا می‌بایست به شکلی باشد که در صورت نیاز، افزایش ضخامت لایه‌ها و یا تعمیر و ترمیم نقاط نفوذ اشعه در سطوح دیوارها به راحتی امکان پذیر باشد.
تاسیسات و سرویس‌های بهداشتی
_جزئیات نصب لگن روشویی(اعم از دیواری و پایه دار)، از یک قطعه چوب عمل آوری شده به طول 56 سانتیمتر(36 سانتیمتر برای استاد گذاری با فاصله 40 سانتیمتر)،ارتفاع 30 و ضخامت 4 سانتیمتر استفاده می‌شود. این تخته چوبی که اصطلاحا “تراورس” نامیده می‌شود، به وسیله پیچ TN35 به فواصل حداکثر 5 سانتیمتر به استادهای طرفین متصل می‌شود. در صورت استفاده از قطعات چوبی با ضخامت کمتر (نظیر تخته چند لایی چوبی به ضخامت 30 میلیمتر)،می‌توان از دو قطعه نبشی L25 برای نصب تراورس به سازه های مجاور استفاده نمود. پس از نصب تراورس، باید عامل اتصال ویژه نصب روشویی (مطابق تصویر زیر) به تراورس متصل شود. حداقل قطر و طول مناسب برای این عامل اتصال به ترتیب 8 و 135 میلیمتر می‌باشد.در مواردی که تراورس در دیوار پیش بینی نشده باشد، می‌توان لگن روشویی را به وسیله مهار صلیبی ویژه به دیوار موجود متصل نمود.
